یک ساز و یک جهان راز - مردم شناسی ساز تار

 

یک ساز و یک جهان راز - مردم شناسی ساز تار

تار را مي توان يکي از اصيل ترين سازهاي ايراني به شمار برد. همچنين مي توان تار و سه تار را از يک خانواده دانست که به مانند دو برادر ولي با تغييراتي (تغييراتي از قبيل از قبيل اندازه ، نوع و شيوهء نواختن ، سيم ها ، و هارموني صدا) به هم شبيه اند.

موسیقی سرزمین ما به هر نام و عنوانی که خوانده شود نامهایی را تا ابدیت تاریخ با خودهمراه خواهد داشت . بزرگ بانوان و بزرگ مردان ساز و صدا، آنانیکه کوله بار این بخش فرهنگ پارسی را نسل به نسل بر دوش کشیده و از گذشتگان به آینده گان سپرده ا ند .

ساز تار یكی از مهم ترین سازهای ردیف دستگاه های موسیقی سنتی ایران بوده و هست. قدمت این ساز به درستی معلوم نیست.

 معرفی ساز تار بدون کاسه

 ساز کرشمه و ساز ساغر از ابداع استاد شجریان

بقیه در ادامه مطلب

 

 

ادامه نوشته

موسیقی و جایگاه آن نزد مولانا

 

موسیقی و جایگاه آن نزد مولانا

مو‌سیقی و ادیان

افلاطون میگوید: «نغمه و وزن موسیقی تاثیر فوق العادهای در روح انسان دارد و اگر درست به کار رود، میتواند زیبایی را در رویاهای روح جایگزین کند». موسیقی تاثیری شگرف بر روح آدمی دارد و می تواند لطیفترین احساسات انسانی را بر انگیزد.

 موسیقی ، شعر و مولانا

موسیقی پیوندی دیرینه با شعر دارد و در فرهنگ اسلامی نیز چنین است. ابونصر فارابی، معتقد بوده است که اقاویل شعر اگر با موسیقی همراه شوند، عنصر تخییل در آن ها افزون تر خواهد شد و بر میزان فعل و انفعالات ِ نفس در برابر اثر میافزاید.

آشنایی مولانای روم با موسیقی، به دوران نوجوانی او بر میگردد؛ آن هنگام که وی همراه خانواده، از بلخ به بغداد مهاجرت می کردند. در این سفر، او با موسیقی کاروانی آشنا گشت و نیز از هر شهر که می گذشتند، با موسیقی محلی آن دیار آشنا میشد. به تعبیر دکتر زرین کوب: > آهنگ حدی که شتربان میخواند و نغمه نی که قوال کاروان می نواخت، او را با لحن ها و گوشه های ناشناخته دنیای موسیقی آشنا میکرد.

 

بقیه در ادامه مطلب

 

ادامه نوشته

دستگاه و آواز

 

دستگاه و آواز

فرق دستگاه و آواز چيست؟     

 اصولا دستگاهها چگونه از هم شناخته می شوند و چه فرقی با هم دارند ؟

   اصولا آوازها زیر مجموعه دستگاه ها هستند یعنی آوازها از نظر پرده هایی که نواخته می شوند مانند آن دستگاهی هستند که جزو آن هستند یعنی مثلا ابوعطا در پرده های شور نواخته می شود.

   دستگاه ها از نظر گام با يکديگر متفاوتند .

   یعنی در پرده های مختلف نواخته می شوند. پس باید آنقدر یک دستگاه را گوش داده تا گوش و مغز به پرده های آن دستگاه عادت کرده و بتواند تمایز پرده ها را تشخیص بدهد.

 

ادامه نوشته

تحریر ( تعریف و انواع آن ) و ساقی نامه

 

تحریر و ساقی نامه

تحریر ها در این گوشه ها بر خلاف شیوه تهران ، شمرده و دارای اصول است و هر گوشه تحریر خاص خود را دارد واین تنوع تحریر ها می باشد که باعث لذت بردن شنونده از آواز خواهد شد. مثلا این گونه نیست  که خواننده بر اساس حس و حال درونی در لحظه خواندن آواز ، یکی از تحریر ها را انتخاب کرده و از آن برای درآمد و فرود استفاده کند ! ( البته این به معنای نفی بداهه خوانی نیست ... بداهه خوانی بحثی جداست که در آینده به آن می پردازم. ) به عنوان مثال گوشه مثنوی افشاری دارای ۱۱۴ تحریر است.

ساقی نامه را نخستین بار ، فردوسی در شاهنامه ابداع کرده و وزن و گویش حماسی آن مورد اقبال نظامی و دیگر شاعران قرار گرفته است. ساقی نامه های فردوسی در میان شاهنامه ، منبع الهام نظامی ، برای سرودن ساقی نامه های خویش بوده است. وبه همین ترتیب دیگران نیز از نظامی راه جستند و ساقی نامه تبدیل به سبکی در شعر کلاسیک ایران شد.

 بقیه در ادامه مطلب

 

ادامه نوشته

لیست گوشه های آوازی ایران

 

لیست گوشه های آوازی ایران

آواز ها ، ردیف ها ، گوشه ها و نغمه های دستگاه های هفت گانه موسیقی ایران

مکتب اصفهان

استاد عباس کاظمی

با نگاهی به نام گوشه ها و بررسی جایگاه آن ها در آواز ها و دستگاه ها ، ممکن است سوالاتی در ذهن شما ایجاد شود : نام برخی از گوشه ها را تا به حال نشینده اید و برای شما ناآشنا می باشد - نام بعضی از گوشه ها که در مکاتب دیگر در دستگاه و آواز دیگری قرار دارند ، در این لیست در دستگاه دستگاه و آواز دیگری آورده شده اند و یا سوالهای دیگر ...

بقیه در ادامه مطلب

 

ادامه نوشته

دستگاه چهارگاه و آواز ابوعطا

 

چهارگاه ، د‌ٚستٝگاه ایرانی

ابوعطا ،آواز مردمی

 

دستگاه چهارگاه :

دستگاه چهارگاه از نظر علم موسیقی یکی از مهمترین و زیباترین مقامات ایرانی است. گام آن مانند شور و همایون پایین رونده و مثل گام ماهور و اصفهان بالارونده می باشد، چرا که در دو حالت محسوس است. یعنی می توان گفت که این گام، مخلوطی از گام سه گاه و همایون است و اگر نت دوم و ششم گام ماهور را ربع پرده کم کنیم، ماهور تبدیل به چهارگاه می شود.

آواز   ابوعطا  :

ابوعطا از مهمترین ملحقات شور به حساب می آید و نیز از کامل ترین آنها. انسان با گوش دادن به ابوعطا کمی به فکر فرو می رود و به مسائل فلسفی پیرامونش می اندیشد. به این ترتیب تا اندازه ای می توان نتیجه گرفت, کسانی که بیشتر به آواز ابوعطا علاقه دارند و آن را بیشتر از سایر دستگاهها گوش می دهند, انسانهای نسبتا گوشه گیر اند که دراویش هم از آنها مستثنا نیستند. تونیک (نت شاهد) این آواز, نت "دو" بوده (البته در راست کوک) و مشخص ترین حالت آن, اجرای صعودی سه نت لا- سی - دو (یعنی یک پرده پایین تر از آواز دشتی) است. این آواز معمولا از نت های "لا" یا "سل" آغاز شده و با همین نت ها نیز ختم می شود.از نظر نت شاهد و نت ایست, آواز ابوعطا با دستگاه نوا, مشابه است. 

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

آیین های موسیقی در فرهنگ ایرانی

 

آیین های موسیقی در فرهنگ ایرانی

زندگی اجتماعی در زمره نیازهای اساسی بشر است؛ نیایش جمعی، مبارزه، جشن و سرور، سوگواری و کار، بازتاب این نیاز اساسی است که بصورت قدرت جمعی، پناه بردن به دیگران و همدلی تبلور می یابد.

نمایش مذهبی و یا در اصطلاح، شبیه خوانی و تعزیه تا عصر صفویه (905-1135 هـ. ق) هنوز در ایران مرسوم نشده بود، زیرا هیچ یک از مورخان و نویسندگان ایران در آثار خود از آن سخنی به میان نیاورده اند و جهانگردان و مسافران و نویسندگان خارجی که از ایران دیدن کرده اند، در سفرنامه های خویش نامی از آن نبرده اند.

بقیه در ادامه مطلب

 

ادامه نوشته

آواز دشتی

 

آواز  دشتی

متعلق به کدام ناحیه ایران است ؟

دشتی از زیباترین متعلقات آواز شور به حساب می آید که آن را آواز چوپانی نیز نامیده اند. این آواز با اینکه غم انگیز و دردناک است اما در عین حال بسیار لطیف و ظریف می باشد. غم و حزنی که در آواز دشتی وجود دارد می تواند ناشی از فراق یار ، رنج و سختی زمانه یا حتی از عشق به میهن و وطن پرستی و ... باشد. در خواندن این آواز احساس نقش مهمی را ایفا می کند و باید ادای شعر و تحریر ها از دل و جان آدمی برخیزد تا لاجرم بر دل نشیند.

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

مناسب خوانی در آواز ایرانی

 

مناسب خوانی در آواز ایرانی

و بیان لحن و حالت  د‌ستگاه و آوازها

برخورد روحیه هنردوست ایرانی با طبع ظریف و نکته سنج اصفهانی ها ، منجر به این بیان هنری گردیده که سال ها پیش در مجالسی ( به خصوص در اصفهان ) هرگاه موقعیت خاصی پیش می آمد ، خواننده خوش صدایی که آگاهی از ردیف و اشعار بسیار زیادی داشته ، شعری مناسب با آن واقعه یا آن حال و هوا را با آواز متناسب با آن ، به صورت بداهه و ناگهانی میان جمع اجرا می کرده است که چنین اجرایی مناسب خوانی نام گرفته است.

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

انواع سازهای ایرانی

 

انواع سازهای ایرانی

 

سازهای بادی - سازهای زهی - سازهای ضربی

نمونه سازهای مورد استفاده در مو‌سیقی ایرانی

بقیه در ادامه مطلب

 

ادامه نوشته

تاریخ موسیقی ایرانی (قسمت نهم )

 

تاریخ موسیقی ایرانی (قسمت نهم )

تأثیر مو‌سیقی ایرانی در مو‌سیقی عرب (بخش چهارم و پنجم و ششم و هفتم )

ابراهيم موصلي كه در كتابهاي تاريخ اسلامي گاهي او را فقط به صورت الموصلي نام مي بردند پسر مردي ايراني بود به نام در ماهان. اعراب اين كلمه را به ميمون تبديل كرده بودند و ابراهيم بن ماهان را ابراهيم بن ميمون مي گفتند و مي نوشتند. ابراهيم در سال 742 ميلادي در كوفه به دنيا آمد و با اينكه خانواده او همه از اعيان و بزرگان ايران بودند معلوم نيست به چه سبب در جواني در يك خانواده عرب تربيت يافت. به هر حال از ادامه زندگي در اين خانواده متنفر شد و از كوفه گريخت و به موصل رفت و در آنجا اقامت گزيد و به اين دليل به موصلي معروف گرديد و در همين شهر به فرا گرفتن مقدمات موسيقي شروع كرد. پس از مدتي رهسپار شهر ري شد و در آنجا موسيقي ايراني را بطور كامل فرا گرفت. در اين شهر بين او و يكي از نزديكان خليفه المنصور ملاقاتي دست داد و با كمك و راهنمايي وي موفق شد به شهر بصره سفر كند و در آنجا بر اطلاعات موسيقي خويش بيفزايد. پس از مدتي از بصره به بغداد رفت و به جز اتفاقي كه موجب بي مهري المهدي به وي شد و شرح آن را بيان كرديم در كمال آسايش و احترام در آن شهر مي زيست و در زمان خلافت هارون الرشيد مقامي بس ارجمند يافت و اجل و اعلم موسيقيدانان دربار شد و نديم خاص خليفه گرديد و به همين جهت او را النديم ميخواندند.

ادامه نوشته

نحوه ی مضراب زدن تار همراه قطعه آموزشی تصویری

 

نحوه ی مضراب زدن تار

پس از قرار گرفتن دست راست روی کاسه و گرفتن مضراب به وجود آوردن آرامش و جلوگیری از هر گونه انقباض در دست راست (کتف ، بازو و ساعد) از نکات اولیه مضراب زدن میباشد.برخلاف آنچه که هنرجویان میِپندارند ، هیچگونه نیرو یا فشاری برای عمل مضراب زدن نباید اعمال شود (زیرا در این صورت نوازنده ای که یک ساعت تار مینوازد باید با خستگی عضلات مواجه شود که در واقع این طور نیست.)

 

بقیه در ادامه مطلب به همراه قطعه تصویری آموزش مضراب زدن تار

ادامه نوشته

تاریخچه تار در ایران

 

تاریخچه تار در ایران

آنچه مسلم است موسیقی ایران کاملترین موسیقی جهان است و شاید روزگاری معنای کامل موسیقی فقط شامل موسیقی ایران می بوده است چرا که هنوز آثار نامها و گوشه های ایرانی در موسیقی جهان بچشم میخورد. مثلا" نامهایی مانند گیتار، سیتار، ویولن، تمپو،آرشه، ماجور،لوت،بمل،دیزو...بسیاری واژه های متداول موسیقی جهان ایرانی هستند که بطور مشروح در کتاب ایران سرزمین مقدس نوشته اینجانب نگاشته شده است مثلا" گام ماجور یعنی بزرگ عینا" همان فاصله ماهور ماست که به معنای بزرگ است (مهتر یعنی بزرگتر) ناگفته نماند گام ماجور در اروپا بطور ناقص از ماهور وارد شده و در آنجا مثلا" از گوشه های زیبایی چون راک و دلکش اثری نیست.

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

استاد یحیی‏ خـان نابغۀ هنر تـار‏سازی

 

استاد یحیی‏ خـان (1876 ـ 1932)، نابغۀ هنر تـار‏سازی

تا قبل از دوران قاجار و حتی تا اواسط این دوره اطلاعات دقیقی از سازندگــان آلات موسیقی و هنر ساخت این آلات وجود ندارد و به جز چند اسم از جمله ایوب ‏خان تارساز، اسماعیل خــان تــارساز، غلام‏حسین‏خان تــارساز و حاجی محمد کریم‏خان به نام تازه‏ای در این زمینه بر نمی‏خوریم اما از اواخر سلطنت قاجار نسل جدیدی از تار‏سازان در تهران و اصفهان و سایر شهرها پا به عرصۀ ظهور گذاشتند.

 

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

مکتب موسیقی اصفهان

مکتب موسیقی اصفهان 

معرفی اساتید مکتب اصفهان 

بعد از عصر صفوی و دوره خفقان و اختناقی که توسط پادشاهان صفوی به وجود آمده بود، دوره جدیدی در موسیقی در زمان حکومت قاجار ها پدیدار گردید. در زمان صفویان به علت مخالفت شدید پادشاهان (به دلایل مذهبی) هیچ کس نمی توانست به ارایه کار موسیقی به صورت علنی بپردازد، به طوری که هر کاری و هرکسی به شدت سرکوب می شد.

● اساتید آواز ایرانی

۱- سید عبدالرحیم اصفهانی: در راس استادان آواز ایرانی قرار دارد و امروزه هر چه که از آواز اصیل ایرانی می شنویم و به جای مانده از این استاد درویش مسلک است. سید عبدالرحیم اصفهانی در سال ۱۲۳۲ خورشیدی در محله دربکوشک اصفهان به دنیا آمد.

● اساتید نی

۱- نایب اسدالله اصفهانی (ملقب به خداوندگار نی): این استاد از موسیقیدانان معروف و از نوازندگان برجسته نی در ایران بوده است.

شرح حال استاد عباس کاظمی از زبان خود

در سال ۱۳۱۴ وقتی پنج ساله بودم پدرم "صادق" فوت کرد. ما در دهکده ای به نام "کبوتر آباد" در " برآن " واقع در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان سکونت داشتیم. از آنجا به اتفاق خانواده به اصفهان آمدیم و من به شغل نانوایی مشغول شدم.

ادامه نوشته

باربد خنیاگر ساسانی

باربد خنیاگر ساسانی

باربد نامدارترین موسیقیدان دوره فرمانروایی ساسانیان است.

او در کنار خنیاگرانی چون: نکیسا، سرکش، بامشاد و رامتین در زمان پادشاهی خسروپرویز در دربار او می‌زیست و به سبب توانایی بسیارش در زمینۀ سروده، نوازندگی و آهنگسازی و خوانندگی از جایگاه ویژه‌ای در نزد خسرو برخوردار بود.

خنیاگری پس از ساسانیان

از یادمانهای روزگاران باستان به‌ویژه در دوره ساسانیان آشکار است که خنیاگری با زندگی ایرانیان آمیخته بوده و همانگونه که پیشتر گفته شد نوای خوش در غم و شادی و حماسه و آئین‌های مذهبی جایگاهی بلند داشته است.

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

خنیاگران

خنیاگران

   

امروزه بسیاری دم از موسیقی‌دانی می‌زنند و از آنجا که درک درستی از این هنر ندارند نوای ناخوش آنان چیزی جز ملال و خستگی و از میان رفتن آرامش به همراه ندارد. این موسیقی‌نادانان از آنجا که کاسب‌کارانه و تنها برای شهرت و پول به این کار می‌پردازند نمی‌دانند که در آثارشان رسوا می‌شوند و همه چیز برای مردم آشکار می‌گردد. بنابراین پس از اینکه از جلوی دوربین‌ها کنار بروند و گفتگو با این رسانه و آن رسانه و های و هوی تبلیغاتی به پایان برسد دیگر کسی آنها را به یاد نمی‌آورد.

خنیاگری در دورۀ ساسانیان

جام نقره با نقش چهار نوازنده، تنگ نقره مطلا با نقش رامشگر و نوازنده، تنگ سیمین، زراندود با نقش زن نوازنده (ساز بادی)، نقش نوازندگان برروی بشقاب سیمین، سنگ‌نگاره تاق‌بستان، و بسیاری یادمانهای به‌جای‌مانده از دورۀ ساسانی گواهی است

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

موسیقی ایرانی

موسیقی ایرانی

ردیف (موسیقی)

موسیقی ردیف دستگاهی امروز ایران از دورهٔ آقا علی‌اکبر فراهانی (نوازندهٔ تار دورهٔ ناصرالدین شاه) باقی مانده‌است. آقا علی اکبر فراهانی به‌واسطهٔ میرزا تقی خان فراهانی (امیر کبیر) برای نشر موسیقی ایرانی به دربار دعوت شد.

هر دستگاه موسیقی ایرانی، توالی‌ای از پرده‌های مختلف موسیقی ایرانی است که انتخاب آن توالی حس و شور خاصی را به شنونده انتقال می‌دهد. هر دستگاه از تعداد بسیاری گوشه موسیقی تشکیل شده‌است .

پس از وارد شدن آریاییان، از آنجا که در برپا داشتن آیین‌های کیشی آریاییان رقص و موسیقی به کار بسته نمی‌شد و چندان ارجی نداشت، این دو هنر چنانکه بایست در میان آنان پیشرفت نکرده و در آثار و نوشته‌های آن روزگاران جای پایی از خود باز نگذاشته‌است.

بقیه در ادامه مطلب

 

ادامه نوشته

موسقی‌دانان ایران باستان

موسقی‌دانان ایران باستان

مشهورترین موسیقی‌دان‌های این دوران قبل از اسلام به شرح زیر بودند

•         باربد

•         سرکش

•         رامتین

•         بامشاد

•         آفرین

•         نکیسای چنگ نواز

 

بقیه در ادامه مطلب

 

ادامه نوشته

سازهاي مضرابي (زهي-زخمه‌اي)

سازهاي مضرابي (زهي-زخمه‌اي)

معرفی ساز زهی مضرابی و انواع آن

بقیه در ادامه مطلب

 

ادامه نوشته

دانگ

دانگ

تعریف و معرفی دانگ

 

 

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

تئوری موسیقی ایرانی ( بخش ششم )

تئوری موسیقی ایرانی

 ( بخش ششم )

نغمه‌نگاری موسیقی ایرانی

نغمه‌نگاری موسیقی ایرانی، نظامی برای ثبت آواها و ریتم‌های موسیقی سنتی ایران در قالب نشانه‌های نوشتاری است.

 

تاریخ موسیقی ایران

موسیقی ایران در دوران باستان و پیش از اسلام، به صورت شفاهی و عملی بوده‌است. در مورد علوم موسیقایی و نت‌نویسی موسیقی در دوران پیش از اسلام و همچنین قبل از قرن سوم هجری اطلاعات مکتوب خاصی در دست نیست تا بتوان از آن طریق به علم موسیقی سنتی دست یافت.

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

طرز گرفتن ساز

طرز گرفتن ساز

شیوه ی دست گرفتن ساز

شیوه ی قرار گرفتن دست روی ساز

وضعیت دست چپ و راست

شیوه ی بستن پرده

 

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

تئوری موسیقی ایرانی ( بخش چهارم )

تئوری موسیقی ایرانی ( بخش چهارم )

دستگاه ماهور

زمان اجرای گوشه های دستگاه ماهور

علائم تغییر دهنده در برخی از گوشه های ماهور

 

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

تئوری موسیقی ایرانی ( بخش سوم )

تئوری موسیقی ایرانی

( بخش سوم )

فواصل در دستگاه های موسیقی ایرانی

با کسب اجازه از محضر اساتید موسیقی سنتی ایرانی می خواستم مطلبی چند در خصوص فواصل در درجات دستگاه های موسیقی ایرانی عرض نمایم. همانظور که میدانید موسیقی ایرانی از هفت دستگاه تشکیل میشود: شور، همایون، ماهور، سه گاه، چهارگاه، نوا و راست پنجگاه. دستگاه شور..........

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

تئوری موسیقی ایرانی ( بخش دوم )

تئوری موسیقی ایرانی

 ( بخش دوم )

آواز

 عبارت است از به کار بردن صدا بنا بر قوانین و اصول موسیقی و مناسب ترین وسیله برای بیان احساسات و هیجانات است . زیبنده ترین صدای برآمده از حنجره و تار های صوتی انسان آواز است

اجزای آواز سنتی

درآمد

    در اجرای هر آوازی معمولاًدر ابتدا درآمد خوانده می شود ، درآمد اولین گوشه ی هر دستگاه و یا آواز می باشد و شنونده با شنیدن درآمد بلافاصله تشخیص می دهد که خواننده قصد اجرای چه دستگاه یا آوازی را دارد .

 بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

تئوری موسیقی ایرانی ( بخش نخست )

تئوری موسیقی ایرانی

( بخش نخست )

 

بررسی متریال صدا در سیستم پرده بندی موسیقی ایرانی

 

یکی از جنبه های بررسی متریال صدا در موسیقی ایرانی، ساختار پرده بندی موسیقی ایرانی می باشد. ساختار موسیقی به لحاظ سیستم پرده بندی بطور کلی بر دو دسته قابل تقسیم می باشد که عبارت است از : سیستم پرده بندی با اعتدال و سیستم بدون اعتدال.
آنچه که در مورد سیستم پرده بندی موسیقی ایرانی و همچنین موسیقی غربی می توان گفت، هردو از یک سیستم پرده بندی با اعتدال برخوردار می باشند ولی با این تفاوت عمده که موسیقی ایرانی به لحاظ تنوع فواصل، از یک اعتدال نامساوی برخوردار شده است که این خود یک امتیازی بر غنی بودن موسیقی ایرانی نسبت به موسیقی غربی می باشد. 

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته