موسیقی ملی ایران

پیام نسیم، نام آلبومی است با صدای محمدرضا شجریان که در ابوعطا اجرا شده‌است. این اثر در سوئیس نیز به صورت زنده اجرا شده بود.

هنرمندان :

    خواننده: محمدرضا شجریان

    صدابردار: ایرج حقیقی

    طرح: هوشنگ امیراردلان

    خوشنویسی: محمد حیدری

    شعر از سعدی، حافظ و صفای اصفهانی

همنوازان :

    داریوش پیرنیاکان: تار

    جمشید عندلیبی: نی

    مرتضی اعیان: تنبک

فهرست :

    پیش درآمد حکایت دل
        محمدرضا شجریان
    ساز و آواز
        غزل سعدی

    تصنیف پیام نسیم
        آهنگ محمدرضا شجریان
        غزل حافظ
    ساز و آواز
    چهار مضراب رخس شمشیر و تصنیف دلبردی
        آهنگ محمدرضا شجریان
        غزل حکیم صفای اصفهانی
    رنگ ابوعطا دم جنبانک
        شجریان
 

پیام نسیم، اجرای بُستُن محمد رضا شجریان و همنوازانی چون داریوش پیرنیاکان (سه‌تار)، جمشید عندلیبی (نی) و مرتضی اعیان (تنبک) است.

روی جلد این اثر، تصویری از استاد محمدرضا شجریان مصور شده است که در حال مطالعه یا بررسی اشعار یا انتخاب آن یا چیزی که ما نمی‌دانیم می‌باشند. عکس روی جلد توسط محمد صراف گرفته شده است.

قریب به پانزده گوشه از دستگاه شور، مایه‌ی ابوعطا در این اثر اجرا شده است. استاد شجریان در گفت‌وگوهای‌شان این نکته را متذکر شده‌اند که تقریباً همه‌ی گوشه‌های دتسگاه‌های موسیقی را در آثار خویش ـــ به‌جز تعدادی معدود که چندان مهم به حساب نمی‌آمدند ـــ اجرا کرده‌اند.
اولین قطعه‌ی این اثر، پیش‌درآمد ابوعطاست که توسط استاد شجریان ساخته شده است. پس از اجرای پیش‌درآمد، فرازهای اول و دوم درآمد ابوعطا آغاز می‌شود که با آواز همراه است؛ فرازهای اول و دوم حجاز نیز میانه‌ی ساز و آواز را تشکیل می‌دهد و برای تصنیف پیام نسیم، آواز به ابوعطا فرود می‌آید.

موسیقیِ ِ ساخته شده برروی غزل حافظ برای تصنیف پیام نسیم، به‌قدری زیبا و دلنشنین است که وصف آن ساده نیست. تصنیف پیام نسیم که نام آن برای کل مجموعه‌ی آلبوم نیز انتخاب شده است، با آهنگ شجریان و مطلع «ز کوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی ... از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برفروزی» اجرا می‌شود. این تصنیف، جزء آثار اجرای مجدد استاد شجریان در کنسرت خرداد و تیر ۸۷ گروه شهناز است.

درآمد کرد بیات ـــ فرازهای اول و دوم ـــ چهارمین قسمت این اجرا است که با آواز همراه است. دلنشینی این ساز و اواز با وجود سلایق مختلف در میان افراد مشهود است.
تکنوازی (سلو) نی با گوشه‌ی گوسفندخوان

(فرازهای اول و دوم) با ساز جمشید عندلیبی ادامه‌ی ساز و آواز درآمد کردبیات است. یک دقیقه و ۵۲ ثانیه تکنوازی نی ادامه دارد.

همنوازی تار، تنبک و نی در قطعه‌ی ضربی پس از تکنوازی نی ادامه‌دهنده‌ی برنامه می‌باشد.
ساز و آواز دشتستانی با اجرای گوشه‌های دشتستانی، قوچانی، گرمانجی، غم‌انگیز، سازنگی هفتمین بخش این آلبوم را شامل می‌شود که در پایان آن با اجرای گوشه‌ی دیلمان، هشتمین قطعه که دیلمان نامیده شده است، اجرا می‌شود.

چهارمضراب "رخس شمشیر" و تصنیف "دل‌ بردی" با آهنگ شجریان و غزل صفای اصفهانی دو بخش بعدی برنامه هستند.

تصنیف قدیمی "سرو خجل" و در ادامه‌ی آن رنگ "دم جنبانک" با آهنگ شجریان که در ادامه‌ی تصنیف سرو خجل است اجارا می‌شود و برنامه به شکل رسمی به پایان می‌رسد.

گوشه‌های آلبوم پیام نسیم:

آوازهـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــا

1ــ
[غزل حافظ]

۱. ای صبا نکهتی از خاک ره یار بیـــــــــــــــار
    ببر انـــدوه دل و مــژده دلدار بـــــــــــــــیار 
    [درآمد ابوعطا، جمله‌ی اول]

۲. نکته‌ای روح فزا از دهن دوســــــت بــــگـو
    نامه‌ای خـــوش خبر از عالم اســـــرار بیـار  
    [درآمد ابوعطا، جمله‌ی دوم]

۳. به وفای تو که خـــــــــاک ره آن یار عزیـــــز
    بی غـباری که پدیـــــد آیــــد از اغـــیـار بیار  
    [درآمد ابوعطا، جمله‌ی سوم]

۴. گردی از رهگذر دوست بـه کوری رقــــیــب
     بـــــهـــر آســـایــش این دیده خونـبــار بیار  
    [حجاز]

۵. شکر آن را کـه تو در عشرتی ای مرغ چمن
    بـه اسیران قفـس مژده گلزار بــــــیــــــــار  
    [حجاز]

۶. روزگاریـســت کـه دل چهره مقصود ندیــــــد
    سـاقیا آن قـــــــدح آیـــنـــه کـــردار بـــیـــار  
    [حجاز]

2ــ
[غزل حافظ]

1. دلبر برفت و دلشـــدگـان را خـبر نکرد
    یاد حـریف شهر و رفـــیق ســفر نکرد  
    [جمله‌های اول و دوم کردبیات]

2. گفـــتم مگر به گریه دلش مهربان کنم
    چون سخت بود در دل سنگش اثر نکرد  
    [کردبیات، فرود به شود]

1. دل از من برد و روی از من نهان کرد
    خــــــــدا را با که این بازی توان کرد  
    [دیلمان]

2. شب تنـــــهایی‌ام در قصد جان بود
    خیالـــــــش لطف‌های بی‌کران کرد  
    [دیلمان]

3. صبا گر چـاره داری وقت وقت است
    که درد اشـــــــتیاقم قصد جان کرد  
    [دیلمان]

3ــ
[دوبیتی‌های باباطاهر]

1. خوش آن ساعت که دیدار تِه وینم      کـــــــــمـــند عنبرین تار تِه وینم
    نــــویــــنــه خرّمــی هرگز دل مو      مگر آن دم کـــــه رخسار تِه وینم
    [دشتستانی]

2. غم عالم همه کردی به بــــــارم       مـگر مولوک مـــســـت قـــطـارم
    مهارم کردی و دادی به ناکـــــس       فـــزودی هــر زمان باری به بـارم
    [قوچانی]

3. نسیمی کز بن آن کـــاکــــــل آیو      مـــرا خوش‌تر ز بوی سـنبل آیــــو
    چو شب گیرم خیالت را در آغوش      سحـر از بسترم بوی گل آیــــــــو
    [گرمانجی]

4. فلک کی بشنوه آه و فغــــــــانٌم      به هر گــــردش زنه آتش به جونم
     یک عمری بگذرونٌم با غــم و درد      به کام دل نگـــرده آســمـــونٌــــم
    [غم‌انگیز]

5. نمـی‌دونُم دلـم دیوونهء کیست؟      کجا می‌گردد و در خونه‌ی کیست؟
    نمی‌دونُــم دل ســرگــشتهء مو       اسیر نرگس مـستونهء کیســـت؟
    [سارنگی]

اشعار تصنیف‌های آلبوم پیام نسیم:

تصنیف پیام نسیم:
ز کــــــوی یار مــــــــی‌آید نسیم باد نـــــــوروزی
از این بــــــــاد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی
چو گل گر خرده‌ای داری خدا را صرف عشرت کن
کــــه قارون را ضررها داد سودای زر انــــــدروزی
به صحرا رو که از دامن غبار غم بیافشــــــانــــی
به گل‌زار آی کز بابل غزل گفــــــتــــــــن بیاموزی
جدا شد یار شیرینت کنون تنها نشین ای شـــمع
که حکم آسمان این است اگر سازی وگر سـوزی
میی دارم چو جان صافی، صوفی می‌کند عیبش
خــدایا هــیــچ عــــاقل را مــادا بخت بــــــد روی

تصنیف دل‌ بردی:
دل بــردی از مــن بــه یــغــمــا، ای‌ترک غارگر مــن
دیدی چه آوردی ای دوست، از دست دل بر سر من
عشق تو در دل ناتوان شد، دل زار و تـــن ناتوان شد
رفــتــی چــو تیر و کمان شد، از بار غم پــیکــــر من
بار غم عــــشــق او را گــردون نــیــارد تــحــمـــــل
چــون مــی‌تــوانــد کشیدن، این پیکر لاغر مــــــــن
مــی‌ســوزنــم از اشــتیاقت، در آتشم از فراقـــــت
کــانــون مــن ســیــنــه‌ی مــن، سودای من آذر من
اول دلـــــــــــــــــــــم را صفا داد، آیینه‌ام را جلا داد
آخر به باد فنا داد، عــشــق تــو خــاکســتـــــــر من

تصنیف قدیمیِ سرو خجل:
ای که به پیش قــــــــــــامتت، سرو چمن خجل شده
سـوســـــــــــن و گل به پـیش تو بنده‌ی منفعل شده
تا به کـی از غمت گدازم، در عـشقت سوزم و بسازم
در عـــشقت سوزم ای نگارا، خـدا را تو کم کن جفا را
در عشقت سوزم ای نگارا، ای دلــبر تو کم کن جفا را

متن ارسالی:

متن زیر، توسط یکی از خوانندگان و همراهان نگاشته شده است. ضمن تشکر از ایشان، این متن را می‌خوانیم:
پیام نسیم یکی دیگر از آثار ماندگار استاد شجریان می‌باشد که در ابوعطا اجرا شده است. شاید وقتی اسم ابوعطا به گوش دوست‌داران استاد می‌رسد، یاد آخرین اجرای ایشان در تلویزیون به همراه استاد لطفی می‌افتند. در آن اجرا دو استاد بزرگوار موسیقی، سنگ تمام گذاشته‌اند. اجرایی که استاد شجریان در شاه بیت "مستور و مست هر دو از یک ... " هنر والای خود را به نمایش می‌گذارد. بگذریم زیرا حرف برای گفتن زیاد ولی مجالی نیست.
در پیام نسیم داریوش پیرنیکان با نوای سه‌تار (همراه همیشگی استاد در آن زمان)، جمشید عندلیبی با سوز نی و مرتضی اعیان با ضرب تنبک استاد را همراهی می‌کنند. این آلبوم در سال 1370 انتشار شد.

پس از شنیدن پیش درآمدی زیبا در ابوعطا، استاد شجریان حنجره زیبای خود را با جمله اول ابوعطا همراه می‌کند. سپس درآمد دوم و سوم ابوعطا را می‌شنویم. به طوری که شعر حضرت حافظ به دل و جان نفوذ می‌کند. سپس نوبت استاد است که هنر خود را نشان دهد. استاد در بیت " گردی از رهگذر دوست ... " به اوج میرود و سه بیت را مکرراً در گوشه حجاز اجرا می‌کند. حس و حالی عجیب به شنونده منتقل می‌شود و استاد یکی از آشناترین تصانیف خود "ز کوی یار ..." را اجرا می‌کند.

در ادامه نوای سه تار داریوش پیرنیکان را می‌شنویم و استاد یکی از پر حس و حال‌ترین آوازهای خود را در کردبیات اجرا می‌کند. "دلبر برفت و دلشدگان را ... " و در بیت بعدی به شور فرود می‌آید. این آواز حس و حال عجیبی دارد، تنها دلیل انتقال این حس و حال به شنونده این است که استاد نیز در چنین حسی فرو رفته و معنای این شعر را با حنجره خود فریاد می‌زند.
طرف دوم این آلبوم با سوز نی جمشید عندلیبی آغاز می‌شود. از این سوز نی می‌توان فهمید که استاد قصد خواندن دوبیتی‌های باباطاهر را در دشتی دارد. استاد که بارها علاقه خود را در خواندن دوبیتی با شعرهای باباطاهر نشان داده بودند، پنج دوبیتی را در دشتی به زیباترین و غم‌گدازترین شکل ممکن اجرا می‌کند. سپس آوازی در دیلمان با شعر حافظ اجرا می‌شود " دل از من برد و روی از من نهان کرد ..." که شاید اگر همایون در آن زمان هنر امروز خود را داشت، به همراه استاد هم‌خوانی میکرد.

سپس دو تصنیف " دل بردی و سرو خجل " در ابوعطا اجرا می‌شود و این اثر به اتمام می‌رسد.
بار یگر شاید هنرنمایی تک‌ستاره‌ی موسیقی ایران ـــ استاد شجریان ـــ در این اثر بودیم. شاید به هر اثری از استاد شجریان گوش کنیم آن را در زمره برترین آثار موسیقی بدانیم. به همین دلیل نام او بر قله موسیقی ایرانی هست. به همین دلیل او مجسمه آواز است. به همین دلیل او شده است استاد محمد رضا شجریان ...

دانلود از لینکهای زیر

پیش درآمد ابوعطا

http://www.4shared.com/audio/5bY4jTfo/01_Pishdaramad_aboata.html

ساز و آواز ۱

http://www.4shared.com/audio/ZYw_jwhE/02_Saz_o_avaz.html

تصنیف پیام نسیم

http://www.4shared.com/audio/e033uE1G/03_Tasnif_payam_nasim.html

ساز و آواز ۲

http://www.4shared.com/audio/cmE923w5/04_saz_o_avaz.html

تکنوازی نی

http://www.4shared.com/audio/mQv4RHLw/05_Taknavazi_ney.html

قطعه ضربی

http://www.4shared.com/audio/o-Rrq37V/06_Gheteye_zarbi.html

ساز و آواز ۳

http://www.4shared.com/audio/dKvXEXtt/07_Saz_o_avaz.html

دیلمان

http://www.4shared.com/audio/B9oNVpH3/08_Deylaman.html

چهار مضراب

http://www.4shared.com/audio/AP1yyP9r/09_Chehar_mezrab.html

تصنیف دل بردی

http://www.4shared.com/audio/8C8F_AVR/10_Tasnif_del_bordi.html

تصنیف سرو خجل

http://www.4shared.com/audio/tlJ6Oe2f/11_Tasnif_sarv_khejel.html

رنگ ابوعطا

http://www.4shared.com/audio/9xy07HKA/12_Rang_aboata.html